رضا نوریانی در ارائه خود بخش‌هایی از ایده محوری کتاب را مرور کرده و همکاران دیدگاه خود را درباره اضطراب جایگاه اجتماعی بیان کردند.
به گفته دوباتن نویسنده کتاب، برخورداری از جایگاه رفیع اجتماعی (منزلت) پیامدهای خوشایندی دارد و جوامع مختلف در طول تاریخ این منزلت را بر اساس باورهای حاکم، به گروهی خاص اعطا کرده‌اند. اما بشر در جوامع مدرن با این نوع نگرانی روبروست که اگر نتواند خود را با ایده‌آل‌های جامعه برای موفقیت تطبیق دهد، باید احساس سرشکستگی و تلخکامی کند.
کتاب با رویکردی تاریخی و اجتماعی عواملی را که باعث دامن زدن به این اضطراب شده‌اند بازخوانی می‌کند، چیزهایی مانند نیاز به عشق، افاده‌گرایی، نامیزانی توقع آدم‌ها، شایسته سالاری و وابسته بودن موفقیت به عوامل خارج از اراده.
توضیحات در مورد کتاب:
کتاب اضطراب منزلت نوشته‌ی فیلسوف و محقق معاصر، آلن دوباتن است. نویسنده در این کتاب سعی دارد با بیانی ساده و شیوا از ابعاد اضطراب قرن جدید، یعنی «اضطراب جایگاه اجتماعی» پرده بردارد. او در کتاب خود از عواملی می‌گوید که بشر را نسبت به جایگاه اجتماعی خود دچار احساس ناکامی نموده‌اند و در ادامه، با شرح معایب آن سعی دارد از این مقوله گره‌گشایی کند. این اثر جایزه‌ی “GetAbstract” را از آن نویسنده‌اش کرده است.
ترس و اضطراب، مقوله‌ای دردناک، اما ضروری برای حفظ بقا! از روز اولی که بشر جایگاه خود را در این زمین پهناور شناخت، یعنی درست از زمانی که اولین خطرها، در جنگل و کوهستان‌ها، حیات بشر را تهدید می‌کردند، ترس و اضطراب برای حفظ بقا نیز سایه‌به‌سایه و همنشین انسان همراه شد. با گذشت زمان اما عوامل تهدید بقا کاهش یافتند. تمدن شکل گرفت و حیات بشر بر روی زمین جایگاه باثبات‌تری پیدا کرد. با این وجود، آیا ترس نیز از جایگاه دیرینه‌ی خود در ذهن انسان رخت بربسته است؟ این همان سؤالی‌ست که آلن دوباتن (Alain de Botton) در کتاب تحسین‌شده‌ی خود، اضطراب منزلت (Status anxiety) سعی می‌کند به آن پاسخ دهد.
حقیقت آن است که ترس و اضطراب واقعی، جایگاه خود را به انواع جدیدتر از اضطراب‌ها داده‌اند. اضطراب‌هایی که زاده‌ی قرن بیست‌ویکم و حاصل سرمایه‌داری و جامعه‌ای‌ست که ادعای برابری را در سر می‌پروراند؛ ادعایی که تنها در اصول و قوانین کتبی جایگاه خود را حفظ کرده و در عمل خبری از آن نیست. این عدم تعادل در جوامع امروزی، بشر را به سمت انواع جدیدی از تنش‌ها و ترس‌ها سوق داده است؛ ترسی که آن را با نام «ترس از موفق نشدن» می‌شناسیم.
ما از این که جامعه ما را فردی ناموفق یا شکست‌خورده بپندارد می‌هراسیم؛ این هراس ما را بر آن داشته که رقابت را الگوی رفتاری خود کنیم و هر صبح که از خواب برمی‌خیزیم، تلاش کنیم از دنیای خارج پیشی بگیریم. نویسنده‌ی کتاب منزلت اجتماعی، از این رخداد با نام «نردبان اجتماعی» یاد می‌کند. جوامع شایسته‌سالار، یعنی آن جوامعی که تنها افراد برتر را موردِتوجه قرار می‌دهد، بر حجم این اضطراب نیز افزوده‌اند. نتیجه‌ی اضطراب منزلت، چیزی جز بالا رفتن بد‌خلقی، حسادت و بی‌مهری میان افراد نبوده. آلن دوباتن در کتاب خود شرح می‌دهد که اولین‌بار در جمع‌های خانوادگی مجلل در آمریکا متوجه این امر شده است؛ در جایی که افراد صرفاً برای عقب نماندن از یکدیگر، به تجملات دست می‌برند. او سپس با نقد این سبک زندگی، به سراغ عواملی می‌رود که ما را بیش از پیش در دام اضطراب منزلت انداخته‌اند؛ عواملی چون سرمایه‌داری یا سخنرانی‌های انگیزشی که همواره چشم‌اندازی بیشتر از آنچه هستیم به ما ارائه می‌دهند.
نویسنده همچنین در انتها، از راه‌حل‌های کاهش و کنار آمدن این نوع اضطراب می‌گوید و به مخاطب کمک می‌کند تا اهداف و ارزش‌های خود را در دنیای بزرگ و پیچیده‌ی امروز بازیابد. با کتاب اضطراب منزلت و نکات مفید آن همراه باشید. این کتاب برای اولین بار در سال ۲۰۰۴ وارد بازار نشر جهانی شد و نسخه‌ی فارسی آن نیز به همت نشر چترنگ و بار ترجمه‌ی زهرا باختری در دسترس علاقه‌مندان فارسی‌زبان قرار گرفت.
ایده مرکزی کتاب اضطراب منزلت بر این است که انسان‌ها در نتیجه کاپیتالیسم، دموکراسی و جامعه‌ای به ظاهر برابری طلب درگیر نوعی تنش به نام اضطراب منزلت شدند. اضطراب منزلت در کشورهای درگیر نابرابری درآمدی و شکاف طبقاتی عمیق‌تر، شایع تر است. اضطراب منزلت را می‌توان به عنوان تنش مداوم یا ترس از شناخته شدن به عنوان فردی ناموفق از لحاظ مادی توسط جامعه تعریف کرد. امروزه، همه افراد سعی بر این دارند که در طی نمودن نردبان اجتماعی گوی سبقت را از دیگران بربایند. از اثرات اضطراب منزلت می‌شود خرید آنی، مصرف منزلت‌گرا و غیره نام برد. نخبه‌گرایی علت اصلی اضطراب منزلت است. در جامعه نخبه‌گرا ادعا می‌شود فقط افراد مستعد و شایسته در راس نردبان اجتماعی قرار خواهند گرفت. دلهره، حسادت و بی‌مهری از دیگر دلایل اضطراب منزلت است. دوباتن برای اولین بار در بین خانواده‌های ثروتمند آمریکایی متوجه این پدیده شد. آمریکایی‌ها سبک زندگیِ پر هزینه‌ای داشتند که بیشتر برای ترغیب حس حسادت همسایگان بود. آمریکایی‌ها همچنین شاهد رویهٔ مشهور بودن به صرف مشهور بودن هم بوده‌اند. باتن حتی با لس براون، سخنران انگیزشی آمریکایی، ملاقات کرد تا از چندوچون گفتار انگیزشی اطلاع پیدا کند. او نتیجه گرفت سخنرانان انگیزشی سخنرانی‌هایشان را به منظور ایجاد اضطراب در افراد انجام می‌دهند. سخنرانی انگیزشی مبتنی بر این واقعیت است که «هیچ‌کس مطابق با پتانسیل واقعی خود عمل نمی‌کند و همه افراد توانایی پیشرفت دارند.». دوباتن این مهم را به چالش کشیده و این پرسش را مطرح می‌کند که «در مورد کسانی که می‌خواهند به موفقیت برسند اما از فرصت‌های لازم برخوردار نیستند چه می‌کنید؟»
در سایت آوانگارد دربارهٔ این اثر آمده‌است: «فلسفه، به ما پیشنهاد می‌دهد تا با دوباره‌اندیشی نسبت به زندگی و ارزش‌هایش، رویکردمان نسبت به پدیده‌ها را عوض کنیم. آلن دوباتن با استناد به نظریات فلاسفه توضیح می‌دهد که چطور می‌توانیم نسبت به عقیده دیگران رویکردی انتقادی داشته باشیم تا اولا حقیقت را از باطل تشخیص دهیم و دوما نسبت به آن‌ها آسیب‌ناپذیرتر باشیم. هنر نیز می‌تواند در این راه کمک‌مان کند. تاریخ هنر، فراوان است از مثال‌های هنرمندانی که با توجه کردن به سوژه‌هایی معمولی، به ما یادآوری می‌کنند که سیستم ارزش‌گذاری یکسانی وجود ندارد و یک لحظهٔ آرام و بعد از ظهری آفتابی در روستایی خاک‌خورده، می‌تواند به اندازه یا حتی بیشتر از صحنهٔ نبرد ناپلئون ارزش داشته باشد. با این دیدگاه، می‌توانیم تصور کنیم چیزهایی که تا به حال باارزش می‌دانستیم بر سنگ نوشته نشده‌اند و قابلیت بازاندیشی دارند.»
زهرا باختری در مقدمه ترجمه اثر نوشت: «آلن دو باتن در این کتاب خواننده را به سیاحتی در تاریخ عقاید اقتصادی و اجتماعی و سیاسی می‌برد تا مسئله اضطراب منزلت را بررسی کند».
ایران آنلاین در معرفی این اثر آورده‌است: «محرک اصلی میل شدید ما به ارتقاء در سلسله‌مراتب اجتماعی شاید بیشتر از آنکه متأثر باشد از کالاهای مادی که عایدمان می‌کند یا قدرتی که برایمان به ارمغان می‌آورد از آن میزان عشقی متأثر است که به‌خاطر منزلت اجتماعی بالاتر دریافت می‌کنیم.»
فیلم مستندی در سال ۲۰۰۴ و با کارگردانی Neil Crombie از این کتاب ساخته شده است. همچنین نسخه‌ای از این مستند در سال ۲۰۰۸ شبکه‌های تلویزیونی آمریکا پخش شده‌است.
جوایز و افتخارات کتاب اضطراب منزلت
- برنده‌ی جایزه‌ی “GetAbstract” در سال ۲۰۰۴
- در فهرست کتاب‌هایی که زندگی‌تان را دگرگون خواهد کرد
جملات برگزیده‌ی کتاب اضطراب منزلت
- جایگاه اجتماعی انسان دارای معنای ضمنی اخلاقی است.
- طبیعت به من نگفت: “فقیر نباش.” این را هم نگفت: “ثروتمند باش.” فقط ملتمسانه گفت: “مستقل باش.” (شافور)
- پیش‌بینی‌ناپذیری شرایط با این احتمال که مجبور شویم منزلت اجتماعی خود را وابسته به اولویت‌های یک کارفرما بدانیم رنج‌آورتر می‌شود.
- بهای سنگینی داده‌ایم تا از اجداد بدوی‌مان پیشی بگیریم و آن بها اضطراب همیشگی است. اضطراب از اینکه هنوز با آدمی که می‌خواهیم باشیم خیلی فاصله داریم.
- این جایگاه من در جامعه نیست که خوشبختم می‌کند، بلکه قضاوت‌هایم است؛ و با این‌هاست که پیش می‌روم… فقط همین‌ها از آنِ من هستند و کسی نمی‌تواند از داشتنشان محرومم کند. (اپیکتتوس)
- انسان‌ها چنان ریاکار، چنان خائن، چنان متقلب و حیله‌گرند، چنان به فکر منفعت شخصی خودشان‌اند و چنان نسبت به منفعت دیگران بی‌اعتنا هستند که اگر چندان آنان را باور نکنید و به آن‌ها اعتماد نکنید کار اشتباهی نکرده‌اید. (گوئیتچاردینی)